به گزارش سلام لردگان فصل زمستان از ديرهنگام تاکنون در فرهنگ ايرانيان همگام با شبي به نام ?يلدا? آغاز مي شود. طولاني ترين شب سال که آيين آن در فرهنگ باستاني اين مرزو بوم جايگاهي ويژه دارد.
اين شب که به ?شب چله? نيز معروف است، در شامگاه سي ام آذر ماه و بامداد يکم دي ماه به عنوان بلندترين شب سال در نيم کره شمالي زمين حادث مي شود. اين شب را مصادف با انقلاب زمستاني مي داند چرا که از اين شب به بعد طول روز بيش تر و طول شب کوتاه تر مي شود.
در واقع خورشيد در سي ام آذرماه به پايين ترين نقطه افق جنوب شرقي مي رسد که اين پديده سبب کوتاه شدن طول روز و افزايش زمان تاريکي شب مي شود. اما با آغاز زمستان، خورشيد دوباره به سوي شمال شرقي باز مي گردد و اين روند بصورت معکوس تکرار مي شود.
به عبارت ديگر، در شش ماهه آغاز تابستان تا آغاز زمستان، در هر شبانه روز خورشيد اندکي پايين تر از محل پيشين خود در افق طلوع مي کند تا در نهايت در آغاز زمستان به پايين ترين حد جنوبي خود با فاصله 5/23 درجه از شرق يا نقطه اعتدالين برسد. از اين روز به بعد، مسير جابجايي هاي طلوع خورشيد معکوس شده و مجددا به سوي بالا و نقطه انقلاب تابستاني باز مي گردد.
کلمه ?يلدا? برگرفته از واژه اي سرياني است که اصل آن از زبان سامي در دوران ساسانيان وارد زبان پارسي شد. اين لغت به معناي ميلاد، زايش، زاد روز و يا تولد است. در واقع ولادت خورشيد( مهر و ميترا ) که روميان آن را ناتاليس انويکتوس يعني روز تولد مهرشکست ناپذير، ناميده اند.
اين شب در افسانه ها و اسطوره هاي ايراني حديث ميلاد عشق است که هر سال در ?خرم روز? مکرر مي شود. از آن جا که خرم روز، بلندترين شب سال و نخستين روز دي ماه را به دنبال خود دارد پيوند آن با خورشيد معنايي ژرف مي يابد. بر اساس اين عقيده کهن از پس بلندترين شب سال که يلدا ناميده مي شود خورشيد از نو زاده مي شود و طبيعت دوباره آهنگ زندگي ساز مي کند و خرمي جهان را فرا مي گيرد.
با توجه به وقوع پديده باستاني و سنتي يادشده در آداب و رسوم ايرانيان، از گذشته تاکنون اين شب با حضور اقوام و بزرگان خانواده در کنار هم همراه با خوراکي هايي فراوان همچون انار، هندوانه و سنجد و تفالي بر ديوان حافظ گرامي داشته مي شود تا اين گونه نمودهاي عميق فرهنگي و آداب کهن ايراني حفظ و به عنوان ميراثي گرانبها مستحکم شوند.
سازمان ميراث فرهنگي به منظور حفظ سنن و آداب مربوط به اين شب با قدمتي بيش از هشت هزار سال و رسميت بخشيدن به آن، آيين شب يلدا را در دي ماه، سال 1387، به عنوان دومين جشن بزرگ ايرانيان در تقويم ملي، به ثبت رسانيد تا هر ساله مراسم انتظار زايش خورشيد در پهناي شبي طولاني و تاريک، با شکوهي هر چه تمام تر به پايان برسد.